Een arm of hoofd weg? Dit is de reden dat beelden vaak ledematen missen

Of je nu in Nederland een museum bezoekt of aan de andere kant van de wereld: er zijn meestal antieke standbeelden te bewonderen. Maar deze antieke beelden hebben iets gemeen. Regelmatig mist er een arm of er ontbreekt een hoofd. Wil je weten waarom dat zo is? Wij leggen het uit.

De kwetsbaarste plek

De voornaamste reden van ontbrekende ledematen komt omdat deze het meest kwetsbaar zijn. Er missen dan ook vaak uitstekende delen zoals vingers, neuzen of bijvoorbeeld het geslachtsorgaan. Dit zijn eveneens de ledematen die het eerst afbreken wanneer een standbeeld te maken krijgt met erosie of water (als een beeld van kalksteen is gemaakt).

Romeinen begonnen vroeg met recyclen

Ondanks dat het hoofd vaak steviger aan de romp vastzit dan andere lichaamsdelen, ontbreekt deze ook regelmatig. In de tijd van de Romeinen laten belangrijke heersers een beeld van zichzelf maken om te laten zien hoe groot ze zijn. Met name het hoofd is het symbool van macht. Maar brak er een oorlog uit? Dan was dit een doelwit voor vijandig legers om de macht (figuurlijk) teniet te doen.

Daarnaast is er nog een reden dat Romeinse beelden geen hoofd meer hebben. Namelijk, om de beelden te hergebruiken. Sculpturen in die tijd zijn geen realistisch, maar een ideaalbeeld van de machthebbers. Wanneer er bijvoorbeeld een andere keizer aan de macht kwam, werd er alleen een nieuw hoofd op het beeld geplaatst. Zo kon het beeld jaren meegaan met wisselende hoofden.

Ontbrekende lichaamsdelen als bescherming

De Egyptenaren verwijderden vroeger uit voorzorg bepaalde lichaamsdelen van beelden. In die tijd zijn sculpturen heilig en is het normaal om te geloven dat ze magische krachten bevatten. Als de afgebeelde god of persoon omstreden was, moest het kapot worden gemaakt om de krachten ongedaan te maken. Bij de Egyptische beelden werden dan de mond en neus weggehakt, zodat het sculptuur niet meer ‘kon ademen’.

Veel beelden zijn kwetsbaar door ouderdom. Stoot je per ongeluk een beeld om in het museum? Dit is wie er dan voor de kosten op moet draaien.

Bronnen: Historia, Rijksmuseum van Oudheden, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Foto: Shutterstock.